بصریت اخلاقی در معماری معاصر: زیر سؤال رفتن یک سنت

مسائل یک رویکرد اخلاقی به امر بصری در طراحی معماری ناشناخته نیستند و این امر در رشته و سنت فرهنگی ای که پیوندهایی قوی با امر بصری دارد شگفت انگیز هم نیست. به طور کلی دو جستار در این زمینه قابل ردگیری است: الف) بازنمایی چه چیزی در طراحی درست است؟ ارز شهای ازلی، پیشرفت، الوهیت، قدرت، مردم سالاری و مشارکت، صداقت، یا کلاً کنار گذاشتن بازنمایی؟ ب) در رشته ای که به خاطر طبیعت آن تا این حد به امر غیر بصری وابسته است، آیا این درست است که امر بصری را نیروی محرکه اصلی طراحی قرار داد؟ بحث مقاله حاضر این است که با وجود اینکه دو جستار فوق به راحتی تا عصر حاضر ادامه یافته اند، مهم ترین خصیصه عصر حاضر از این لحاظ جدای یهایی است که هر چه بیشتر، چه در درون هر یک از این جستارها چه در بین آنها، در حال رخ دادن است. به عبارت ساده تر، در حالی که توان رو به افزایش ماشین های تولید تصاویر امر بصری را از خصلت بازنمایی دور می سازد، ارباب قدرت سیاسی و اقتصادی هنوز بازنمایی موقعیت خود را از معماری طلب می کنند. از سوی دیگر، مسائل در حال ظهور سیاسی اجتماعی امروز، و همچنین بحران های زیست محیطی و انسانی کفه ترازو را به ضرر محوریت امر بصری سنگین می کنند: سنگینی ای که نمود آن را می توان در فراخواندن معماران به بها دادن به حس لامسه و همچنین اولویت دادن مسائل زندگی روزمره به مسائل بصری در طراحی دید. بازنمایی و تجلیل از تغییر یا تداوم، دیرزمانی وسیله ای برای دادن بار اخلاقی به امر بصری بوده است. بحث اینجا است که در بستر امروز، هر چند ضرورت بدعت در حیطه بصری بدیهی فرض می شود، داشتن موقعیتی اخلاقی از طریق بازنمایی یا تجلیل از هر یک از دو طرف زوج ادراکی فوق به طور روزافزون به صورت یک چالش درمی آید. بنابراین، سؤال عصر ما این است که آیا رهاسازی امر بصری از بازنمایی و محدودیت های ساخت و سازی، مشروعیت اخلاقی آن را دوباره به آن باز می گرداند یا نه.